Datblygiadau polisi
Hawliau Dynol Gartref
[cover]
Mae’r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol wedi cyhoeddi canllawiau i’r Ddeddf Hawliau Dynol ar gyfer darparwyr tai cymdeithasol. Bwriedir i’r canllawiau fod yn ddyfais ymarferol a fydd yn creu dealltwriaeth a magu hyder yng ngallu swyddogion i nodi ac ymdrin â phroblemau hawliau dynol. Mae’n cynnig enghreifftiau o sut y gall hawliau dynol fod yn berthnasol ledled y maes tai, o ddyrannu eiddo i derfynu tenantiaeth. Mae hefyd yn darparu rhestr wirio i helpu darparwyr tai cymdeithasol i adolygu eu polisïau a’u harferion o safbwynt cydymffurio â hawliau dynol ac ymdrin ag unrhyw broblemau yn effeithiol.
Mae’r canllawiau ar lein yn www.equalityhumanrights.com/uploaded_files/humanrights/human-rights-at-home-welsh.doc
Asesiadau effaith yr AGPh
Mae’r Adran Gwaith a Phensiynau wedi cyhoeddi asesiadau o effaith nifer o’r newidiadau arfaethedig i’r gyfundrefn les. Nododd yr asesiad o effaith newidiadau i fudd-dâl tai yn deillio o dan-ddefnydd tai cymdeithasol amrywiaeth o gostau yn gysylltiedig â gweithredu’r cynigion:
• mae’r rhan fwyaf o hawlwyr (mwy na 70%) yn debyg o ddioddef gostyngiadau o lai na £15 yr wythnos, yn seiliedig ar brisiau 2013/14
• bydd yr effaith ar denantiaid awdurdodau lleol a chymdeithasau tai yr un fath
• amcangyfrifir ei bod yn debygol yn effeithir ar tua 32% o denantiaid budd-dâl tai o oed gweithio yn y sector rhentu cymdeithas ledled Prydain (42% yng Nghymru)
• bydd symudiadau tenantiaid o fewn y sector rhentu cymdeithasol o ganlyniad i’r mesur hwn yn dibynnu nid yn unig ar eu parodrwydd hwy eu hunain i symud, ond ar argaeledd llety o faint addas yn yr ardal, a sut y bydd y landlord yn mynd ati i hwyluso’r fath symudiadau. Ar hyn o bryd, nid yw hi’n glir sut y bydd hyn yn effeithio ar ddewisiadau hawlwyr y mae’n debyg yr effeithir arnynt gan y mesur.
• efallai y bydd gwahanol gostau ar landlordiaid cymdeithasol o ganlyniad i ddechrau defnyddio’r meini prawf maint, yn cynnwys costau rhedeg cynlluniau i helpu tenantiaid yr effeithir arnynt i symud, cyfnodau pan fydd eiddo’n wag, a chostau casglu rhent
• Mae awdurdodau lleol sy’n gweinyddu budd-dâl tai yn debyg o fynd i gostau ychwanegol, yn cynnwys addasu systemau TG budd-dâl tai, newidiadau i ddeunydd cyhoeddusrwydd, hyfforddi, cynnydd mewn ceisiadau am Daliadau Tai Disgresiynol, a mwy o ymholiadau ac apeliadau gan hawlwyr yr effeithiwyd arnynt
Mae asesiadau effaith yr AGPh ar-lein (yn Saesneg yn unig) yn www.dwp.gov.uk/publications/impact-assessments/equality-impact-assessments
Cyhoeddiadau
10 i edrych allan amdanyn nhw
1 Charity Bank/Cartrefi Cymunedol Cymru (Mawrth 2011) The Collective Entrepreneur – Social Enterprise and the Smart State – gweledigaeth o Gymru lle mae mathau newydd o fenter cymdeithasol yn chwarae rhan bwysig mewn ysgogi twf a swyddi yng Nghymru, yn ogystal â darparu cenhedlaeth newydd o wasanaethau cyhoeddus mewn iechyd, tai, addysg a gofal cymdeithasol
www.charitybank.org/news/collective-entrepreneur-%E2%80%93-social-enterprise-and-smart-state
2 Building and Social Housing Foundation (Ebrill 2011) Housing benefit claimant numbers and the labour market – galw sylw at ba mor sensitif yw gwariant ar Fudd-dâl Tai i newidiadau yn y farchnad lafur www.bshf.org/published-information/publication.cfm?thePubID=4E36E822-15C5-F4C0-9910CF24FAAC301E
3 Y Sefydliad Tai Siartredig (Ebrill 2011) The local authority role in housing markets – y nod yw hybu a dylanwadu ar ddialog rhwng awdurdodau lleol, darparwyr cofrestredig, a budd-ddeiliaid eraill â rhan yn y farchnad dai leol
www.cih.org/policy/fpp-LArolehousingmarkets-Apr11.pdf
4 ResPublica (Mai 2011) – At the Crossroads: a progressive future for housing associations – dadlau y dylai’r llywodraeth a’r cymdeithasau tai ill dau fanteisio ar y cyfle i ailystyried swyddogaeth, pwrpas a phosibiliadau’r sector
www.respublica.org.uk/sites/default/files/At%20the%20Crossroads.pdf
5 Y Sefydliad Tai Siartredig (Ebrill 2011) Improving financial inclusion and capability in social housing – arfer da a chyngor i landlordiaid cymdeithasol
http://members.cih.org/bookshop/Catalogue.aspx
6 Y Ganolfan Strategaethau Economaidd Lleol (CLES) (Rhagfyr 2010) Productive local economies: creating resilient places – esbonio’r fframwaith hydwythedd a ddatblygwyd gan CLES a chynnig rhai casgliadau cynnar ar sail ymchwil beilot a wnaed ledled y DU www.cles.org.uk/publications/productive-local-economies-creating-resilient-places-2
7 Sefydliad Joseph Rowntree (Ebrill 2011) Improving housing outcomes for young people: practical ideas – cyflwynir 27 o enghreifftiau ymarferol o’r sector tai www.jrf.org.uk/publications/improving-housing-outcomes-young-people
8 Human City Institute (Mai 2011) Living on the Edge: financial exclusion and social housing – yn seiliedig ar gyfweliadau gyda 252 o denantiaid tai cymdeithasol
www.humancity.org.uk/reportList.htm
9 Llywodraeth Cymru (May 2011) Amcangyfrifon Poblogaeth yn ôl Grŵp Ethnig, 2001-2009 – dengys yr ystadegau, sy’n rhestru amcangyfrifon poblogaeth fesul grŵp ethnig, y cynyddodd canran pobl Cymru sydd o grwpiau ethnig lleiafrifol o 2.1 y cant i 4.1 y cant rhwng 2001 a 2009.
http://new.wales.gov.uk/topics/statistics/headlines/population2011/110518/?lang=cy
10 ARCH (May 2011) Home Truths: Tenants’ Tales of Council Housing – cyfweliadau gyda thenantiaid ynglŷn â’u profiadau o dai cyngor
www.arch-housing.org.uk
Llywodraeth Cymru
Ymgynghoriad cod canllawiau
Mae Llywodraeth Cymru yn ymgynghori ar fersiwn diwygiedig o’r Cod Canllawiau ar gyfer awdurdodau lleol ar ddyrannu llety a digartrefedd. Defnyddir y Cod gan awdurdodau tai lleol wrth baratoi polisïau dyrannu ac ymdrin â phobl ddigartref ac mae hefyd yn berthnasol i gymdeithasau tai a’u gwaith mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol. Yn ychwanegol at hynny, mae llawer o’r gweithgareddau a drafodir yn y Cod yn mynnu cyd-gynllunio a gwaith ar y cyd rhwng awdurdodau tai lleol, gwasanaethau cymdeithasol, awdurdodau iechyd, asiantaethau atgyfeirio eraill, mudiadau sector gwirfoddol a chyrff eraill.
Gofynnir am ymateb i’r ymgynghoriad erbyn 30 Mehefin; mae’r papur ymgynghori ar-lein yn http://new.wales.gov.uk/consultations/housingcommunity/codehomelessness/?lang=cy
Hynt SATC
Ym mis Mawrth 2011, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ganlyniadau arolwg i fonitro perfformiad o ran gwella tai cymdeithasol yng Nghymru. Cafodd y canlyniadau:
• y bydd 78% o gartrefi cymdeithasau tai (yn cynnwys y trosglwyddiadau stoc diweddar) yn gallu bodloni SATC erbyn 2012/13
• y bydd 87% o gartrefi awdurdod lleol yn gallu bodloni’r safon erbyn 2012/13, ac eithrio’r rheini heb bleidlais a’r rhai sy’n mynd i bleidlais. Pan gynhwysir yr awdurdodau hynny heb bleidlais a’r rhai a fydd yn cynnal pleidlais, 39% o gartrefi awdurdodau lleol a fydd yn gallu bodloni SATC erbyn 2012/13
• yn achos y cymdeithasau hynny sy’n gweithio i ddyddiad cau yn 2012, bod 86% o’u catrefi yn debygol o allu bodloni’r safon erbyn 2012/13 a 98% erbyn 2016/17
• bydd 100% o gartrefi pob un o’r pum cymdeithas tai sydd ag estyniad tan 2014/15 (Cartrefi Conwy, Cartrefi Cymoedd Merthyr, Cartrefi Dinas Casnewydd, Tai Calon a Thai Ceredigion) yn bodloni’r safon ym mhob elfen allweddol erbyn y dyddiad hwnnw
• bod pedwar o’r deuddeg awdurdod a oedd yn dal yn berchen ar eu stoc erbyn Mawrth 2011 yn rhagweld cyrraedd SATC erbyn 2012/13, un arall erbyn 2014/15 ac un arall erbyn 2016/17. Ar adeg sgrifennu’r erthygl hon, roedd tri awdurdod lleol yn bwriadu cynnal pleidlais i denantiaid, roedd un wedi trosglwyddo’i stoc ac roedd dau awdurdod lleol wedi cynnal pleidlais a chael pleidlais ‘na’. Mae gan Gaerfyrddin estyniad tan 2014/15 i gyrraedd SATC a Phowys tan 2017/18. Mae’r ddogfen yn nodi nad oes gan Abertawe na Wrecsam gynllun busnes dichonadwy
Mae’r adroddiad ar-lein (Saesneg yn unig) yn http://new.wales.gov.uk/topics/housingandcommunity/housing/publications/measuringprogress/?lang=cy
Cyngor ar ddarparu gwasanaethau i bobl ag ASA
[cover x 2]
Mae Llywodraeth Cymru wedi cynhyrchu dau ganllaw ar gyfer gweithwyr tai i’w helpu i ddarparu gwasanaethau ar gyfer pobl sydd ag anhwylderau ar y sbectrwm awtistig (ASA). Mae’r canllawiau ar gyfer gweithwyr digartrefedd a gweithwyr cynghori am dai, a rhai sy’n gweithio mewn rheolaeth tai. Maent yn darparu llawer o wybodaeth ac awgrymiadau ymarferol ar sut i addasu gwasanaethau ar gyfer pobl ag ASA.
Mae’r canllawiau ar-lein yn http://new.wales.gov.uk/topics/health/nhswales/majorhealth/autism/?lang=cy
Canlyniadau iechyd tecach i bawb
[report cover]
Ym mis Mawrth 2011, cyhoeddwyd Canlyniadau Iechyd Tecach i Bawb: Cynllun Gweithredu Strategol i Leihau Annhegwch mewn Iechyd. Galwai fframwaith strategol iechyd cyhoeddus Llywodraeth Cymru, Ein Dyfodol Iach, am ddull newydd o fynd i’r afael â’r bylchau mewn iechyd a lles. Yn unol ag uchelgais Llywodraeth Cymru o greu cymdeithas deg a chyfiawn, galwai am ganolbwyntio ar annhegwch yn hytrach nag anghydraddoldeb mewn iechyd. Tra bod ‘anghydraddoldeb iechyd’ yn cyfeirio at wahaniaethau mewn canlyniadau iechyd rhwng grwpiau (er enghraifft, cyfradd uwch o achosion o gancr yr ysgyfaint mewn gwahanol ardaloedd), mae annhegwch iechyd yn canolbwyntio ar yr agwedd foesol – lle gellid osgoi’r fath wahaniaethau, mae’n annheg ac yn anfoesol ein bod yn eu goddef.
Gweledigaeth Canlyniadau Iechyd Tecach i Bawb yw gwell iechyd a lles i bawb, gyda chyflymdra’r gwelliant yn cyflymu yn gymesur â’r lefel o anfantais.
Er mwyn cyflawni’r weledigaeth hon, dyhead Llywodraeth Cymru, erbyn 2020, yw gwella disgwyliadad bywyd iach pawb a chau’r bwlch rhwng pob cwintel o amddifadedd o 2.5% ar gyfartaledd.
Mae’r ddogfen ar-lein (Saesneg yn unig) yn http://new.wales.gov.uk/topics/health/publications/health/reports/fairer/?lang=cy
Rheoliad
Derbyniodd pob landlord cymdeithasol cofrestredig yng Nghymru ddyfarniad hyfywedd ariannol gan Lywodraeth Cymru ym mis Mawrth 2011. Ni chyhoeddodd Llywodraeth Cymru y dyfarniadau hyn; cyfrifoldeb LCCiaid unigol yw gwneud hynny. Derbyniodd y rhan fwyaf ddyfarniad ‘pasio’ a chafodd nifer fach ddyfarniad ‘pasio gyda monitro’.
Gofynnwyd i bob LCC gan Lywodraeth Cymru i gyflwyno hunan-asesiad erbyn diwedd Mawrth 2011. Derbyniodd LCCiaid unigol adborth ysgrifenedig, a hunan-asesu oedd prif ffocws cyfarfod rhwydwaith rheoliad Cartrefi Cymunedol Cymru ym mis Mai 2011. Bydd aelodau o dîm rheoliad Llywodraeth Cymru yn awr yn cwrdd â LCCiaid unigol.
Cymru
Y diweddaraf am SATC
• Pleidleisiodd tenantiaid ym Mro Morgannwg o drwch blewyn yn erbyn trosglwyddo stoc. Cyhoeddwyd canlyniad y bleidlais ar y 5 Ebrill 2011; roedd 49.2% o blaid trosglwyddo a 50.8% yn erbyn, gyda 68.4% o’r tenantiaid yn pleidleisio
• Dathlodd Cartrefi Dinas Casnewydd ei ail benblwydd ym mis Mawrth 2011 – mae mwy na 4,500 o gartrefi wedi elwa ar y rhaglen fuddsoddi sy’n cael ei chyflawni gan brif bartneriaid contractio’r sefydliad: Ian Williams, Mi Space, PH Jones, SERS, Solar Windows, Wrekin Windows a Wates Living Space
[report cover]
• Er mwyn deall buddiannau iechyd ei raglen SATC i denantiaid a’r buddiannau i wasanaethau iechyd lleol, sefydlodd Cyngor Sir Gaerfyrddin astudiaeth effaith ar iechyd. Mae’r astudiaeth beilot ddechreuol wedi dangos:
o gwelliant o ran iechyd meddwl – nododd 21% o denantiaid mewn eiddo oedd heb ei wella eu bod yn derbyn triniaeth am iselder, o’i gymharu â dim ond 7% o’r tenantiaid sy’n byw mewn eiddo sydd wedi’i gwblhau
o gwelliant o ran heintiau anadlol – nododd 67% o denantiaid sy’n byw mewn eiddo sydd wedi’i gwblhau nad ydynt yn dioddef o haint anadlol megis peswch ac annwyd o’i gymharu â 52% mewn eiddo heb ei wella
o llai o bobl yn ymweld â’u meddyg teulu – roedd 23% o’r ymatebwyr mewn eiddo heb ei wella wedi ymweld â’u meddyg teulu fwy na phedair gwaith mewn cyfnod o dri mis o’i gymharu â 14% mewn eiddo wedi’i gwblhau
Mae’r adroddiad ar yr astudiaeth beilot ar-lein yn www.carmarthenshire.gov.uk/cymraeg/tai/pages/healthimpact.aspx
Canllawiau ac ymchwil TPAS Cymru
Mae TPAS Cymru:
• wedi cynhyrchu cyhoeddiad Solutions newydd ar arolygwyr o denantiaid
• wedi cyhoeddi canllawiau ar gyfer Strategaethau Cyfranogiad Tenantiaid Lleol yn 2011
• yn mynd i gyhoeddi pecyn cymorth ar fonitro a gwerthuso; mae’n chwilio am enghreifftiau o arfer da y gallai eu bwydo i mewn i’r pecyn
• yn gwneud ymchwil a gefnogir gan Lywodraeth Cymru i ffurf gyfredol cyfranogiad tenantiaid o fewn landlordiaid cymdeithasol yng Nghymru. Pwrpas yr ymchwil yw asesu datblygiad cyfranogiad tenantiaid trwy gymharu cyflwr presennol cyfranogiad tenantiaid gyda’r sefyllfa yn 2005, a ddisgrifiwyd gan gyhoeddiad Llywodraeth y Cynulliad, Gwerthuso Cyfranogiad Tenantiaid mewn Rheoli a Dylunio Tai
• yn mynd i gwblhau asesiad o’r ail rownd o Stratregaethau Cyfranogiad Tenantiaid Lleol, ar sail gyffelyb i’r asesiad a gynhyrchwyd ar gyfer y rownd gyntaf gan TPAS Cymru. Bydd TPAS Cymru yn ymgynghori â landlordiaid a thenantiaid ynglŷn â meini prawf asesu diwygiedig
Gwefan TPAS Cymru yw www.tpascymru.org.uk
Gweithio gydag ysgolion
[pic]
Fel rhan o Broject Dyheadau Cartrefi Dinas Casnewydd, gwahoddodd y sefydliad ddisgyblion blwyddyn 6 o Ysgol Gynradd St Woolos i ymweld â’i swyddfeydd yn Nhŷ Nexus. Nod yr ymweliad oedd cyflwyno’r plant i’r gwahanol swyddogaethau a chyfleoedd gwaith a geir o fewn y sefydliad a’i hysbrydoli i ddewis yn ddoeth yn ystod cyfnod nesaf eu haddysg yn yr ysgol uwchradd.
www.newportcityhomes.com
Tai Calon yn adeiladu pontydd
[pic]
Cafodd saith person ifanc o Stadau Brynfarm a Gurnos, Brynmawr, flas ar y diwydiant adeiladu fel rhan o’r project ‘Adeiladu Pontydd’, a drefnwyd gan Tai Calon ar y cyd â’r Ymddiriedolaeth Ieuenctid Adeiladu. Darparodd y project gwrs rhagflas pum-wythnos ar gyfer y bobl ifanc mewn adeiladu sylfaenol a sgiliau saer. O ganlyniad i’r project, mae pump o’r bobl ifanc wedi cofrestru i ddilyn cwrs BTEC mewn gwaith saer neu OCN mewn gwaith plymer.
www.taicalon.org
Homesearch Sir Fynwy
[pic]
Lansiwyd ffordd newydd o ddod o hyd i gartref yn sir Fynwy ar ddiwedd mis Mawrth 2011, a olygai sefydlu cofrestr tai a pholisi tai cyffredin rhwng Cymdeithas Tai Sir Fynwy, Cartrefi Melin, Tai Charter a Chyngor Sir Fynwy. Mae’r cynllun sy’n cynnig dewis wrth osod wedi ei seilio ar system fandio.
www.monmouthshirehomesearch.co.uk
Gwobrau, gwobrau
Enillwyr gwobrau cyfranogiad TPAS Cymru 2011
[pics Forward Together Panel and Tai Calon team]
Enillwyr gwobrau TPAS Cymru 2011 oedd:
• Cyfathrebu mewn Tai yng Nghymru – Landlord – Gwasanaeth Allanol ‘Bus Stop’ i Ieuenctid Digartref, Partneriaeth Tai Gogledd Cymru, Cymdeithas Tai Clwyd a Chartrefi Conwy
• Cyfathrebu mewn Tai yng Nghymru – Cymdeithasau Tenantiaid a Phreswylwyr – Preswylwyr Danymynydd – Adrodd straeon digidol
• Cyflawniad Eithriadol mewn Cyfranogiad – Pip Williams
• Prif-ffrydio Cyfranogiad Tenantiaid – Panel Ymlaen gyda’n Gilydd Cymdeithas Tai Charter
• Projectau Cyfranogiad Tenantiaid – Project MUGA Barracksfield
• Ymbweru Pobl i Wella Gwasanaethau – Tenantiaid a Phreswylwyr yn Gweithredu – Tai Calon
• Cynhwysedd Gweithredol – Fforwm Tenantiaid Cymdeithas Tai Sir Fynwy
• Cyd-weithiwr sy’n Ysbrydoliaeth – Rob Carey, Cymdeithas Tai Sir Fynwy
• Gwella’r Amgylchedd – The Growing Space, Y Pîl
Wedi’r seremoni wobrwyo, dywedodd John Drysdale, Cyfarwyddydd TPAS Cymru: ‘Gwych yw gweld mwyfwy o ddatblygiadau a gwelliannau ymarferol mewn cyfranogiad tenantiaid yn y flwyddyn ddiwethaf. Mae’r projectau a enwebwyd ar gyfer Gwobrau Cyfranogiad TPAS Cymru 2011 yn dangos bod llawer o syniadau newydd y gallwn eu rhannu a’u gwerthfawrogi. Llongyfarchiadau i bawb a enwebwyd ac i enillwyr gwobrau eleni.’
Gwobr ddylunio
[pic]
Mae cynllun cyntaf Tai’r Canolbarth i’w gwblhau o fewn Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog yng Nghlos Esgob, Trecastell wedi ennill Gwobr Rhagoriaeth Adeiladu Rheoli Adeiladu Awdurdodau Lleol De Cymru 2011 yn y Categori Tai Fforddiadwy/ Cymdeithasol.
Cwmnïau gorau
Mae nifer o sefydliadau tai Cymreig wedi ennill achrediad cwmnïau gorau:
• dyfarnwyd statws dwy seren i Grŵp Tai’r Glannau, Llamau Cyf, Grŵp Tai Pennaf , a Chymdeithas Tai Wales & West
• dyfarnwyd statws un seren i Gymdeithas Tai Cadwyn
www.bestcompanies.co.uk
[Michael Sheen gyda staff a defnyddwyr gwasanaethau Dewis yn ystod eu project adrodd straeon digidol]
[Sheila Jennick a Rhiannon Richards o Celtic Home Care, Simon Jones a Judith North, Cyfarwyddwyr Corfforaethol gyda Seren, yn dathlu prynu Celtic Home Care, cwmni teuluol sy’n darparu gofal cartref, gofal personol a chefnogaeth liw nos i bobl hŷn a rhai diamddiffyn, trwy wasanaethau byw â chefnogaeth Reach]
[plastrwyr yn gweithio ar eiddo cyngor yn Heol Tregoning a Stryd Westbury, Morfa, Llanelli, lle caniataodd grant i’r cyngor wella cartrefi â defnydd inswleiddio allanol y talwyd amdano gan Nwy Prydeinig a chynllun Arbed Llywodraeth Cymru]